Αρκετές φορές ο κόσμος θεωρεί ότι μια γυναίκα είναι κακοποιημένη μόνο όταν έχει εμφανή σημάδια στο σώμα της, όπως μελανιές ή άλλα τραύματα. Η αλήθεια όμως είναι ότι η Βία μεταξύ Ερωτικών Συντρόφων έχει τρεις κύριες μορφές:

  • Ψυχολογική κακοποίηση
  • Σωματική κακοποίηση
  • Σεξουαλική κακοποίηση

Ψυχολογική Κακοποίηση. Η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να είναι τόσο λεκτική όσο και μη λεκτική, και να συμβαίνει είτε κατ’ ιδίαν ή μπροστά σε άλλα άτομα. Τα “ψυχολογικά όπλα” που χρησιμοποιεί με συστηματικό τρόπο το άτομο που κακοποιεί τη σύντροφό του είναι πάρα πολλά και μπορεί να ξεκινούν από προσβολές και να καταλήγουν μέχρι και την καταδίωξη της συντρόφου. Ενδεικτικά παραδείγματα συμπεριφορών ψυχολογικής κακοποίησης είναι:

  • Λεκτική κακοποίηση: την προσβάλει, της βάζει τις φωνές, τη βρίζει, την αποκαλεί με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, τη μειώνει, την εξευτελίζει, την περιφρονεί, την ταπεινώνει, την ντροπιάζει, την κατηγορεί συνεχώς και χωρίς λόγο, της ασκεί συνεχώς κριτική
  • Συναισθηματικός εκφοβισμός: την τρομοκρατεί, χρησιμοποιεί τα παιδιά για να την χειραγωγήσει ή να την εκφοβίσει (π.χ. απειλεί ότι θα πάρει τα παιδιά μακριά της ή ότι θα πάρει την επιμέλεια των παιδιών), απειλεί ότι θα κάνει κακό στην ίδια, στα παιδιά ή σε άλλα αγαπημένα της πρόσωπα, απειλεί ότι θα χρησιμοποιήσει σωματική βία, απειλεί ότι θα τη σκοτώσει ή ότι θα αυτοκτονήσει, σπάει αντικείμενα, καταστρέφει τα πράγματά της ή απειλεί ότι θα το κάνει, βασανίζει το κατοικίδιο ζώο της/τους
  • Την απομονώνει από το οικογενειακό ή φιλικό της περιβάλλον, δεν την αφήνει να κάνει δραστηριότητες που της αρέσουν, δεν της επιτρέπει να παίρνει αποφάσεις
  • Μη λεκτική κακοποίηση: κάνει όλα τα παραπάνω χωρίς να πει ούτε λέξη, παρά μόνο μέσα από εκφράσεις του προσώπου του και νεύματα, με χειρονομίες ή ακόμα και μέσω αδιαφορίας (π.χ. αγνοεί τα συναισθήματά της ή σταματάει να της μιλάει)
  • Την ελέγχει διαρκώς, ζηλεύει υπερβολικά και χωρίς λόγο, είναι κτητικός, ελέγχει συνέχεια που είναι και τι κάνει, ψάχνει τα πράγματά της
  • Την καταδιώκει, δηλαδή, παρακολουθεί τις κινήσεις της, εμφανίζεται μπροστά της από το πουθενά χωρίς προειδοποίηση, την παρενοχλεί και/ή την απειλεί συστηματικά με διάφορους τρόπους (π.χ. κάνει “βουβά” τηλεφωνήματα, στέλνει πάρα πολλά και/ή απειλητικά SMS ή ηλεκτρονικά μηνύματα, στέλνει ανεπιθύμητα δώρα ή αντικείμενα που εκπέμπουν απειλητικά μηνύματα κ.ά.)
  • Οικονομική κακοποίηση: δεν της επιτρέπει να εργαστεί ή να έχει πρόσβαση σε χρήματα και σε τραπεζικούς λογαριασμούς (δικούς της ή κοινούς) ή της δίνει πολύ λίγα χρήματα, ελέγχει τι ξοδεύει και πού, την εξαναγκάζει να του δώσει την περιουσία της ή ότι χρήματα έχει, της αποκρύπτει πληροφορίες για το οικογενειακό εισόδημα.

Η ψυχολογική κακοποίηση δεν αφήνει σημάδια στο σώμα της γυναίκας αλλά αφήνει σημάδια βαθιά χαραγμένα στην ψυχή της. Σιγά-σιγά, ύπουλα αλλά συστηματικά, μειώνει την αυτοεκτίμησή της, το αίσθημα ασφάλειας και αυτοελέγχου της, με αποτέλεσμα να φοβάται, να αμφιβάλει για τον εαυτό της ή να αναρωτιέται μήπως έχει χάσει “τα λογικά της”, να αισθάνεται ότι δεν αξίζει τίποτα ή ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς εκείνον ή ότι κανείς άλλος δεν θα τη θέλει αν εκείνος την εγκαταλείψει.
Στην πραγματικότητα, δηλαδή, η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να είναι το ίδιο -ή και περισσότερο- επώδυνη με τη σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, συχνά, είτε συνυπάρχει με άλλες μορφές βίας είτε προετοιμάζει το έδαφος για την εμφάνισή τους.

Σωματική Κακοποίηση. Η σωματική κακοποίηση, περιλαμβάνει συμπεριφορές που προκαλούν ή που μπορεί να προκαλέσουν σωματικό πόνο ή τραυματισμό. Οι συμπεριφορές αυτές άλλοτε αφήνουν σημάδια στο σώμα και άλλοτε όχι αλλά σε κάθε περίπτωση η σωματική κακοποίηση αποτελεί την πιο επικίνδυνη μορφή βίας καθώς μπορεί να καταλήξει ακόμη και στο θάνατο.
Ενδεικτικά παραδείγματα συμπεριφορών σωματικής βίας είναι όταν εκείνος:

  • τη σπρώχνει, τη χαστουκίζει, την κλωτσάει, τη χτυπάει με γροθιές, τη δαγκώνει, την τραβά από τα μαλλιά ή από τα άκρα, της προκαλεί εγκαύματα (με τσιγάρο, καυτό σίδερο ή της ρίχνει καυτό νερό)
  • τη χτυπά με αντικείμενα ή τη ρίχνει επάνω σε αντικείμενα
  • προσπαθεί να τη στραγγαλίσει ή να την πνίξει
  • την απειλεί ή της επιτίθεται με μαχαίρι ή όπλο
  • την εγκαταλείπει σε ένα επικίνδυνο ή απομακρυσμένο μέρος
  • την κλειδώνει ή τη δένει για να της περιορίσει την ελευθερία κίνησης
  • της στερεί υλικούς πόρους για την κάλυψη των βασικών της αναγκών (π.χ. τροφή, νερό) ή της στερεί τον ύπνο
  • δεν της επιτρέπει να λάβει την ιατρική βοήθεια ή τα φάρμακα που χρειάζεται όταν είναι άρρωστη ή τραυματισμένη.

Συχνά η σωματική κακοποίηση ξεκινά από ένα απλό σπρώξιμο ή ένα χαστούκι αλλά με το πέρασμα του χρόνου μπορεί να γίνει όλο και πιο συχνή και πιο επικίνδυνη. Μπορεί να ξεκινήσει οποιαδήποτε στιγμή, ενώ υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να ξεκινήσει κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης ή να γίνει πιο έντονη ή πιο επικίνδυνη τη στιγμή που το θύμα πάει να εγκαταλείψει τη σχέση. Κι αυτό συμβαίνει επειδή τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (όταν, δηλαδή, αναμένεται ο ερχομός ενός παιδιού ή όταν η γυναίκα εκφράσει την επιθυμία χωρισμού) μπορεί να κάνουν το δράστη να αισθανθεί ότι χάνει τον έλεγχο της συντρόφου του και, για να τον επανακτήσει, μπορεί είτε να ξεκινήσει να την κακοποιεί και σωματικά είτε να χρησιμοποιήσει ακόμα πιο βίαιες συμπεριφορές που μπορούν να απειλήσουν ακόμα και τη ζωή της.

Σεξουαλική Κακοποίηση. Μια γυναίκα κακοποιείται σεξουαλικά όταν ο σύντροφός της την εξαναγκάζει -είτε με σωματική βία είτε με άλλο τρόπο (π.χ. απειλές, εκφοβισμός)- να συμμετέχει σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη παρά τη θέλησή της. Δεν έχει σημασία αν η πράξη αυτή έχει ολοκληρωθεί ή όχι, καθώς ακόμα και η απόπειρα τέτοιων πράξεων είναι σεξουαλική κακοποίηση.
Επίσης, σεξουαλική κακοποίηση είναι και η απόπειρα ή τέλεση σεξουαλικής πράξης εάν εκείνη δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τη φύση ή τις συνθήκες της πράξης, να αρνηθεί τη συμμετοχή της ή να δηλώσει την προθυμία συμμετοχής της λόγω κάποιας ασθένειας, διαταραχής ή άλλης ιατρικής συνθήκης ή επειδή βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.
Τέλος, σεξουαλική κακοποίηση είναι και ο σκόπιμος τραυματισμός της συντρόφου κατά τη σεξουαλική επαφή.
Παραδείγματα συμπεριφορών σεξουαλικής κακοποίησης είναι:

  • βιασμός ή απόπειρα βιασμού
  • ανεπιθύμητα σεξουαλικά αγγίγματα
  • εξαναγκασμός συμμετοχής σε υποτιμητικές σεξουαλικές πράξεις
  • εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις
  • εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή με άλλα άτομα ή σε πορνεία.

Πηγή: Πετρουλάκη, Κ., Τσιριγώτη, Α., Κουβέλη, Ε., & Σωτηρίου, Π. (2013). Οδηγός «Απόδρασης» από μια βίαιη σχέση (σελ. 19-22). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας.